درمان تنبلی چشم کودکان

تنبلی چشم یا آمبلیوپی، عارضه‌ای است که باعث کاهش بینایی در یک چشم می‌شود و به‌ندرت هر دو چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ممکن است از خودتان بپرسید که چرا یک چشم؟ هر تصویری که شما با چشمان خود می‌بینید حاصل همکاری همه اعضای چشم و لوب پس سری مغز است. معمولا با بروز اختلال در عملکرد چشم‌ها، مغز واکنش نشان می‌دهد و با انتخاب چشم سالم‌تر برای همکاری، به مرور مسیر عصبی ارسال تصویر از شبکیه چشم ضعیف‌تر را خاموش می‌کند. به‌همین‌دلیل آن چشم به عنوان چشم تنبل، سیگنال‌های بینایی کمتری از مغز دریافت می‌کند و بار اصلی بینایی به دوش چشم سالم می‌افتد.

از آنجایی‌که این مشکل از بدو تولد تا 7 سالگی بروز می‌کند، تشخیص و درمان به‌موقع آن می‌تواند مانع از ایجاد مشکلات بینایی در آینده شود. از روش‌های درمانی پزشکی رایج تنبلی چشم می‌توان به استفاده از عینک یا لنزهای تماسی و بستن چشم تنبل برای مدتی مشخص (patching therapy) اشاره کرد. اما طبق تحقیقات صورت‌گرفته هرکدام از این روش‌ها با وجود تاثیرگذاری، در بلندمدت عوارض خاص خود را دارند. ازاین‌رو تیم سایکلاپس به فکر تولید محصولی بر پایه تکنولوژی واقعیت مجازی افتاد و توانست اقدام به تولید نرم‌افزار درمان تنبلی چشم کند که بازی‌درمانی هسته اصلی آن را تشکیل می‌دهد. در ادامه به طور کامل به جزئیات نحوه عملکرد این نرم‌افزار جدید و خدمات آن اشاره خواهیم کرد.

علل اصلی بروز تنبلی چشم

از دلایل اصلی بروز تنبلی چشم که در ابتدا باعث اختلال در بینایی طبیعی می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استرابیسم یا همان انحراف چشم. انحراف چشم که اصولا در اثر عدم تعادل عضلات چشم بروز می‌کند، می‌تواند منجر به دوبینی شود. در نتیجه کودک برای فرار از دوبینی به‌طور ناخودآگاه از چشمی که بینایی بهتری دارد بیشتر استفاده می‌کند که منجر به تنبلی چشم دیگر می‌شود.
• عیوب انكساری چشم. در اثر عیوب انكساری نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (هنگامی که چشم دیگر سالم است) یا در هر دو چشم (هنگامی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد)، معمولا چشم ضعیف‌تر تنبل می‌شود. این دسته از اختلالات بینایی اصولا با تجویز عینک یا لنزهای تماسی اصلاح می‌شوند. در بعضی از کودکان تنبلی چشم ناشی از بروز همزمان مشکلات بینایی انحراف چشم و عیوب انکساری است.
• مسدود شدن مسیر بینایی. مسدود شدن قابلیت بینایی یک چشم در اثر کدورت قرنیه، آب‌مروارید، افتادگی پلک و غیره می‌تواند منجر به تنبلی و مغلوب شدن آن در برابر چشم سالم شود. از آنجایی‌که این نوع از تنبلی چشم، شدیدترین نوع ممکن در مقایسه با بقیه است، برای پیشگیری از کم‌بینایی یا نابینایی مطلق کودک در آینده نیاز به درمان فوری دارد.

نحوه صحیح تشخیص تنبلی چشم

طبق آمار ارائه شده، در حال حاضر تنبلی چشم شایع‌ترین اختلال بینایی در کودکان و نوجوانان است و تقریبا 6درصد کودکان را درگیر می‌کند. یعنی از هر 100 کودک، تقریبا 6 نفر دارای این اختلال هستند. مشکل اصلی اینجاست که بسیاری از والدین از این مساله آگاهی ندارند و با عدم درمان آمبلیوپی و پیشرفت آن ممکن است کودک در سنین بالاتر با نابینایی کامل یک چشم مواجه شود. درحالی‌که یک معاینه ساده پزشکی توسط چشم‌پزشک در دوران کودکی (سنین 3 تا 5 سالگی) می‌تواند از بروز همه این مشکلات پیشگیری کند. اصولا روشی که چشم پزشک برای بررسی تنبلی چشم به کار می‌گیرد به سن کودک و میزان تکامل او بستگی دارد.

روش‌های درمانی پزشکی فعلی برای درمان تنبلی چشم کودکان

از نظر پزشکان بسیار مهم است که درمان تنبلی چشم در دوران کودکی، زمانی که اتصالات پیچیده بین چشم و مغز در حال شکل‌گیری و تکامل است، شروع شود. به همین دلیل بهترین نتایج درمانی معمولا قبل از 7 سالگی حاصل می‌شود. ولی نباید نسبت به درمان تنبلی چشم در جوانان نامید بود. چرا که این اختلال حتی اگر در بزرگسالی تشخیص داده شود، قابل درمان است و به کمک عینک یا بستن چشم امکان درمان تنبلی چشم در بزرگسالان نیز وجود دارد. اصولا نوع روش درمانی تنبلی چشم، به علت تنبلی چشم و میزان تأثیر آن بر بینایی کودک بستگی دارد. چشم‌پزشک کودک شما ممکن است به تشخیص خود یک یا چند مورد از موارد زیر را توصیه کند:

• استفاده از عینک طبی یا لنزهای تماسی برای اصلاح عیوب انكساری چشم
• بستن چشم سالم با پچ برای دو تا شش ساعت در روز به منظور تحریک چشم تنبل
• استفاده از فیلتر بانگرتر که بر روی عدسی عینک چشم سالم قرار می‌گیرد و باعث تار شدن آن می‌شود (شرایطی مشابه روش قبل).
• استفاده از قطره چشمی آتروپین (ایزوپتو آتروپین) توسط پزشک که می‌تواند به‌طور موقت کیفیت بینایی چشم سالم را کاهش دهد و آن را تار کند.

اگر علت تنبلی چشم کودک شما انحراف چشم، افتادگی پلک یا آب‌مروارید باشد، پزشک ممکن است علاوه بر سایر درمان‌ها، انجام جراحی را نیز ضروری بداند.

معمولا پزشکان توصیه می‌کنند که حین اجرای چهار روش درمانی اول، بهتر است کودک برای تحریک بیشتر چشم تنبل، شروع به نقاشی یا انجام بازی‌های کامپیوتری کند. طبق تجربه، تا کسب نتیجه مطلوب از این روش‌های درمان تنبلی چشم، بین چند ماه تا دو سال زمان نیاز است و مشابه هر روش درمانی دیگر عوارض و مشکلات ویژه خود را دارند.

عوارض رایج روش‌های درمانی پزشکی تنبلی چشم کودکان

در مواردی، استفاده بیش‌ازحد از پچ نتیجه معکوس داده و منجر به پیشرفت تنبلی در چشم بسته شده می‌شود. حتی ممکن است به علت عدم رعایت بهداشت توسط کودک، منجر به التهاب و عفونت چشم یا پوست آن ناحیه شود. احتمال بروز آلرژی و جاری شدن مداوم اشک نیز وجود دارد. از نظر بسیاری از والدین، وادار کردن کودک به استفاده از پچ‌ها واقعا چالش‌برانگیز است. قطره چشمی آتروپین در بعضی از کودکان عوارض جانبی مانند حساسیت به نور، تحریک چشم (گشاد شدن مردمک) و خشکی و قرمزی چشم دارد و به همین دلیل بیشتر برای آخر هفته‌ها یا روزهای مشخصی از هفته تجویز می‌شود.

از نظر فارماکولوژی، در بعضی موارد حتی ممکن است منجر به خشکی دهان، تاکیکاردی، سرگیجه، سردرد، اضطراب و تشنج شود. طبق مطالعات جدید، پس از درمان تنبلی چشم کودکان با این روش‌های روانی ممکن است در 25 درصد کودکان عود بیماری مشاهده شود که نیاز به شروع دوباره این درمان‌های دشوار و بلندمدت دارد. به‌ خصوص اینکه مشخص نیست که کودک دوباره حاضر به همکاری باشد یا خیر!

بیشتر بخوانید: معاینه تنبلی چشم کودکان

نسل جدید درمان تنبلی چشم کودکان با نرم‌افزار ویژه سایکلاپس

با توجه به اینکه اخیرا روش‌های درمانی مبتنی بر بازی‌های کامپیوتری (بازی‌درمانی) در کشورهای پیشرفته دنیا در حال گسترش و اجرا است، استارتاپ سایکلاپس نیز تصمیم گرفت در قالب طراحی یک نرم‌افزار ویژه بر پایه تکنولوژی واقعیت مجازی به کودکان ایرانی کمک کند. طبق مطالعات معتبر صورت‌گرفته، بازی‌درمانی به دلیل تکیه بر بازی‌ها و انیمیشن‌ها، دارا بودن الگوریتم‌های خاص درمانی و بالا بردن اشتیاق کودک برای درمان، می‌تواند به مقدار قابل توجهی روند بهبودی را تسریع بخشد، درحالی‌که در آن خبری از عوارض جانبی روش‌های درمانی رایج پزشکی نیست. اما واقعیت مجازی در این میان چه نقشی دارد؟

در واقع واقعیت مجازی یک تکنولوژی جدید است که در آن به کمک نرم‌افزار‌های ویژه‌ای، تصاویر، صداها و در برخی موارد سایر حواس پنج‌گانه از طریق یک دستگاه به کودک منتقل می‌شود. به‌شکلی‌که کودک با استفاده از این دستگاه حس می‌کند در مکان دیگری حضور دارد، درحالی‌که در واقعیت این‌گونه نیست! از نظر محققان، به کمک واقعیت مجازی می‌توان کیفیت سرگرم‌کنندگی باز‌ی‌ها و میزان همکاری کودک در طی بازی‌درمانی را بالاتر برد و این یک مزیت بزرگ است. دقیقا مشابه موقعیتی که نرم‌افزار درمان تنبلی چشم سایکلاپس برای درمان تنبلی چشم کودکان فراهم کرده است.

پس از نصب این نرم‌افزار بر روی گوشی و قرار دادن هدست واقعیت مجازی روی چشمان کودک، واقعیت مجازی این امکان را به کودک می‌دهد تا از هر چشم یک تصویر را دریافت کند. ازآنجایی‌که در بازی‌های این نرم‌افزار به کمک الگوریتم‌های خاصی با قابلیت شکل‌گیری تصادفی طراحی شده‌اند که موانع و تصاویر بااهمیت بالا‌تر تنها با چشم تنبل فرد قابل مشاهده باشند و تصاویر پس ‌زمینه با چشم سالم مشاهده شوند، در نتیجه بار بر روی چشم تنبل خواهد افتاد و به مرور اثرات درمانی خود را نشان خواهند داد.

بیشتر بخوانید: بازی برای تنبلی چشم کودکان

مزایا و خدمات اصلی نرم‌افزار درمان تنبلی چشم سایکلاپس

این نوید را به شما می‌دهیم که سایکلاپس ابتدا با سنجشی دقیق سطح بینایی کودک را بررسی و سپس طبق آن درمان مناسب را آغاز می‌کند. با این نرم‌افزار دیگر نیازی به بستن بلندمدت چشم تنبل نیست و هر دو چشم به صورت هم‌زمان در طول درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نتیجه کودک از عوارض جانبی پچ‌های پزشکی و یا قطره چشمی آتروپین خلاص خواهد شد.همچنین با توجه به اینکه در آن از بازی‌های جذاب مبتنی بر واقعیت مجازی استفاده می‌شود، دیگر خبری از بی‌حوصلگی و عدم همکاری کودک نخواهد بود. از طرفی کودک این قابلیت را نیز دارد که مطابق سلیقه خود بازی‌ها و انیمیشن‌ها را انتخاب کند. درنهایت نیز بعد از استفاده از دستگاه، طی دوره‌های هفتگی گزارشی از میزان بهبود به پنل پزشک معالج ارسال می‌شود. از دیگر مزایای این نرم‌افزار عالی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از الگوریتم‌های هوشمند درمانی
• بهره‌گیری از سیستم پچ‌های داینامیک با از استفاده از هوش مصنوعی در محیط واقعیت مجازی
• کاهش چشم‌گیر طول درمان در مقایسه با روش‌های درمانی رایج پزشکی
• طراحی و توسعه بازی‎ها به گونه‌‎ای ‎است که برخلاف نرم‌افزارهای مشابه مانع از بروز عوارض جانبی احتمالی مانند سردرد برای کودک می‌‎شود
• قیمت بسیار پایین نسبت به نمونه‌های خارجی

به دلیل وجود همین مزایا و خدمات منحصربه‌فرد بود که استارتاپ سایکلاپس به عنوان اولین مبتکر راهکار درمان تنبلی چشم مبتنی بر واقعیت مجازی در ایران توانست پس از کسب مقام اول در چهارمین رویداد بین‌المللی ماکاتون دانشگاه صنعتی شریف و پذیرش در شتابدهنده هاردتک، اکنون نرم‌افزار خود را تجاری و وارد بازار کند. به‌ نظر شما وقت آن نرسیده که به لطف تکنولوژی‌های نوین از درمان تنبلی چشم کودک خود را به تکنولوژی‌های نوین بسپارید؟ با بازی مخصوص تنبلی چشم سایکلاپس، بدون هیچ عارضه‌ای کودک شما می‌تواند روند درمان خود را تماشا کند!

اغلب اوقات افراد به دلیل سخت و طولانی بودن روند درمان، از درمان بیماری خود ناامید می شوند و روند درمان را نیمه کاره رها می کنند که این موضوع به خصوص در کودکان باعث می شود تا با مشکلات دشوارتری در آینده روبرو شوند.

یکی از بیماری هایی که روند درمانی دشواری دارد، تنبلی چشم می باشد که اغلب در کوکان رخ میدهد؛ از جمله این دشواری ها می توان به زمانبر بودن، آسیب دیدن بینایی چشم سالم و بستن پدهای چشمی به مدت 4 الی 6 ساعت در روز اشاره کرد. این موارد باعث عدم تمایل کودک به تکمیل فرایند درمان و گاهی اوقات قطع روند درمان تنبلی چشم در آن ها می شود که این امر خطراتی همچون نابینایی برای آنها به همراه دارد. علاوه بر این عدم درمان این بیماری در سنین پایین اثرات روانی مانند گوشه گیری و مشکلات جدی در تحصیل به همراه دارد. از طرف دیگر خانواده هایی که با این مشکل روبرو هستند، آگاهی کامل نسبت به این بیماری ندارند و اغلب با برخورد نادرست با کودکان باعث ایجاد حس سرخوردگی در آن ها می شوند. یکی دیگر از مشکلاتی که در روند درمان تنبلی چشم وجود دارد، لزوم معاینه دوره ای کودک توسط پزشک معالج میباشد که این موضوع مستلزم رجوع حضوری خانواده ها به درمانگاه ها می باشد